Niedobór witaminy d w organizmie małego człowieka. Jakie niesie za sobą negatywne skutki?

Niedobór witaminy d w organizmie - dlaczego warto dbać o jej suplementację?

Pod nazwą "witamina D" kryją się tak naprawdę różne związki zaliczane do steroidowych organicznych związków chemicznych. Podstawowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu mają 2 formy witaminy D (które różnią się od siebie budową łańcucha bocznego). Jest to cholekalcyferol (czyli witamina D3) naturalnie występująca w organizmach zwierzęcych oraz ergokalcyferol (czyli witamina D2), której źródłem są rośliny i grzyby.

Źródłem witaminy D są nie tylko produkty pochodzenia zwierzęcego, czy roślinnego, ale i synteza skórna zachodząca pod wpływem promieni słonecznych. Zarówno ta dostarczana z dietą, jak i pochodząca z syntezy skórnej ulega dwukrotnej hydroksylacji w wątrobie (gdzie powstaje 25-hydroksywitamina D) oraz w nerkach (gdzie powstaje 1,25-dihydroksywitamina D nazywana "kalcytriolem").

Witamina D pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Przede wszystkim jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania gospodarki wapniowo-fosforanowej. Zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów w jelitach, zapobiega utracie wapnia z moczem, stymuluje uwalnianie wapnia z kości w momencie spadku jego stężenia we krwi, a także uczestniczy w rozwoju układu kostnego. Dlatego nie bez powodu mówi się, że jest potrzebna do tego, aby mieć mocne kości. Niedobory witaminy D prowadzą m.in. do osteomalacji (metabolicznej choroby kości, która polega na zmniejszeniu gęstości mineralnej kości i niedostatecznej mineralizacji), osteoporozy lub krzywicy u dzieci.

Jednak na tym nie kończą się ważne funkcje witaminy D. Oprócz tego, że jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania gospodarki wapniowo-fosforanowej, warto dbać o jej suplementację i dostarczanie z dietą ze względu na to, że:

• reguluje czynność trzustki,
• ma korzystny wpływ na wydolność organizmu,
• uczestniczy w różnicowaniu się komórek,
• wykazuje działanie immunomodelujące,
• zmniejsza stan zapalny poprzez obniżanie poziomu cytokin prozapalnych,
• działa kardioprotekcyjnie i neuroprotekcyjnie.

W związku z tym, że witamina D pełni wiele ważnych funkcji, jej niedobór może przekładać się nie tylko na zaburzenia rozwoju układu kostnego.

Tu pojawia się pytanie, jak zmniejszyć ryzyko niedoboru witaminy D? Czy przebywanie na słońcu wystarczy, skoro witamina D powstaje w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego? Nie zawsze, ponieważ konieczne jest spełnienie kilku warunków:

• przebywanie na słońcu przez minimum 15 minut w godzinach 10-15,
• wystawienie na słońce przynajmniej 18% powierzchni ciała (przedramiona i częściowo nogi powinny być odsłonięte).

Kremy z filtrem utrudniają syntezę skórną witaminy D. Dlatego najlepiej, jeśli są aplikowane na skórę po upływie kilkunastu minut potrzebnych do produkcji tej ważnej witaminy. Przy czym należy pamiętać, że wspomniane 15 minut nie zawsze wystarczy – czas potrzebny do wytworzenia odpowiednich ilości witaminy D zmienia się w zależności od pigmentacji skóry (im jest ciemniejsza, tym synteza witaminy trwa dłużej), wieku (tempo produkcji maleje wraz z wiekiem) oraz masy ciała (tkanka tłuszczowa utrudnia wchłanianie witaminy D do krwi).

Biorąc pod uwagę liczbę słonecznych dni w Polsce, zalecenia te odnoszą się tylko do niektórych miesięcy. Ze względu na pochmurną pogodę w okresie od września do kwietnia synteza skórna może być niewystarczająca do pokrycia zapotrzebowania organizmu na witaminę D. Dlatego szczególnie w okresie jesienno-zimowym warto zwrócić uwagę na produkty zawierające witaminę D, a także rozważyć suplementację.

Choć suplementy z witaminą D są łatwo dostępne, zaleca się, aby przed ich zakupem skonsultować się ze specjalistą. Pomoże określić jakie dawki witaminy D będą najlepsze w konkretnym przypadku (w zależności od wieku, ekspozycji na słońce, czy przynależności do grupy ryzyka niedoboru witaminy D).

Niedobór witaminy d u dzieci.

Co może być przyczyną niedoboru witaminy D u dzieci? Jego ryzyko zwiększa się w okresie jesienno-zimowym, gdy liczba dni słonecznych jest mniejsza niż wiosną czy latem. Dlatego szczególnie w tych miesiącach istnieją wskazania do suplementacji witaminy D.

Jednak nie jest powiedziane, że niedobór witaminy D to problem, który pojawia się wyłącznie w okresie jesienno-zimowym. Nawet podczas słonecznych dni, zbyt krótkie przebywanie na słońcu, czy nieodpowiedni ubiór zaburza syntezę skórną witaminy D.

Poza tym trzeba pamiętać, że nawet jeśli organizm wytworzy jej odpowiednio dużo, starcza to jedynie na kolejne 2-3 miesiące.

Witamina D dostarczana jest do organizmu także z dietą. Dlatego jej niedobór może być spowodowany za małym spożyciem produktów, które są jej bogatym źródłem. Należą do nich tłuste ryby morskie, jajka, mleko i przetwory mleczne, oleje roślinne.

Jak rozpoznaje się niedobór witaminy D w organizmie? Najlepszym wskaźnikiem jest poziom 25(OH)D3, czyli kalcydiolu. W celu jego oznaczenia pobiera się niewielką ilość krwi. Jest to badanie, które nie wymaga szczególnego przygotowania.

Komu zaleca się wykonanie badania krwi w kierunku rozpoznania niedoboru witaminy D? Wskazaniem do jego wykonania są objawy niedoboru witaminy D, takie jak:

• nudności i wymioty,
• ból brzucha,
• brak apetytu,
• zaparcia,
• zmęczenie,
• nadmierne pragnienie,
• bóle głowy i oczu,
• świąd skóry,
• nadmierne wypadanie włosów.

Poza tym oznaczenie poziomu witaminy D jest wskazane w przypadku grupy ryzyka. Należą do niej dzieci, które cierpią na bóle kości, wady postawy, choroby autoimmunologiczne, zaburzenia gospodarki hormonalnej, choroby neurologiczne, choroby jelit, mukowiscydozę, schorzenia nerek i wątroby. Ponadto do grupy ryzyka należą dzieci z opóźnieniem psychoruchowym, a także te, u których zaobserwowano nieprawidłowe wzrastanie.

Optymalny poziom witaminy D to 30-50 ng/dl, a suboptymalny to 20-30 ng/dl. Znaczny niedobór witaminy D stwierdza się, gdy wartość ta spada do 10-20 ng/dl. Z kolei o ciężkim niedoborze witaminy D mówi się gdy, poziom kalcydiolu wynosi 0-10 ng/dl.

Dawkowanie witaminy D zależy od stopnia jej niedoboru. Poza tym zalecana dawka (zarówno u dzieci z niedoborem witaminy D, jak i tych, u których go nie stwierdzono) dobierana jest w zależności od masy ciała, ekspozycji na słońce oraz podaży witaminy D wraz z dietą.

Niedobór witaminy d w organizmie - negatywne skutki

Niedobór witaminy d w organizmie nie zawsze wydaje się na tyle alarmujący, aby wykonać oznaczenie poziomu witaminy D. W końcu nadmierne zmęczenie, bóle głowy, czy brak apetytu może być spowodowany różnymi czynnikami. Jednak nie warto ich lekceważyć.

Niedobór witaminy D w organizmie u dzieci może prowadzić do krzywicy. To choroba ogólnoustrojowa, która najczęściej występuje pomiędzy 3. miesiącem a 2. rokiem życia. Polega na nieprawidłowej mineralizacji kości, które stają się rozmiękczone i podatne na złamania.

Objawem krzywicy jest m.in. miękka i spłaszczona tylna część główki dziecka, deformacje klatki piersiowej, skrzywienia kręgosłupa, płaskostopie, zniekształcenie miednicy, a także powiększenie ciemiączek. Poza tym objawy niedoboru witaminy D powodują spowolnienie wzrostu dziecka, niepokój, skłonność do zaparć.

Witamina D jest ważna nie tylko, jeśli chodzi o prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej. Pełni ona znacznie więcej istotnych funkcji. Dlatego skutki niedoboru witaminy D odbijają się negatywnie również na funkcjonowaniu układu nerwowego i immunologicznego, mięśni, czy gospodarki hormonalnej.

Należy przy tym pamiętać, że niebezpieczny jest również nadmiar witaminy D. Przedawkowanie witaminy D daje objawy pod postacią dolegliwości ze strony układu pokarmowego, bólów głowy i stawów, a także nadmiernego pocenia i zmęczenia.

Dlatego ważne jest, aby dbać o właściwy poziom witaminy D mając na uwadze, że kwestie jej suplementacji powinny zostać omówione ze specjalistą. Poza tym, aby uniknąć jej niedoboru, warto włączyć do jadłospisu produkty bogate w witaminę D, a także pamiętać, że ważna jest ekspozycja na słońce. 

Bibliografia:

• [1] Dittfeld A., Gwizdek K., Koszowska A., Fizia K., Wielokierunkowe działanie witaminy D. Annales Academiae Medicae Silesiensis 2014, 68, 1.
  
  
• [2] Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D na organizm człowieka Med Rodz 2015; 2(18): 61-66.
  
  
• [3] Walicka M, Czerwińska E, Marcinowska-Suchowierska E. Witamina D – wpływ na kość, „Postępy Nauk Medycznych” 2012, t. 25, nr 3.