Egzema na dłoniach - jak skutecznie z nią walczyć?

Zmiany skórne towarzyszące egzemie potrafią być naprawdę uciążliwe. Zdarza się, że utrudniają wykonywanie codziennych czynności. W związku z tym tak ważna jest odpowiedź na pytanie o to, jak skutecznie walczyć z egzemą na dłoniach?

Z tego tekstu dowiesz się:

czym charakteryzuje się egzema,
jakie są najczęstsze przyczyny egzemy,
jakie metody farmakologiczne i niefarmakologiczne są polecane w leczeniu egzemy.

Egzema na dłoniach - charakterystyka

Egzema (łac. eczema) inaczej wyprysk to powierzchniowy stan zapalny skóry niezwiązany z infekcją. Prawdopodobnie reakcja zapalna, która zachodzi w skórze powoduje uszkodzenie warstwy rogowej naskórka. Potocznie nazywa się ją "skórą skóry", ponieważ jest najbardziej zewnętrzną warstwą, która stanowi ochronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. W związku z tym jej uszkodzenie w przebiegu egzemy dłoni sprawia, że skóra traci naturalną zdolność do ochrony przed drażniącymi czynnikami oraz utratą wilgoci.

Egzemę dłoni najczęściej obserwuje się u pracowników opieki zdrowotnej, rolników, mechaników samochodowych, florystów, kucharzy i cukierników, fryzjerów, kosmetyczek oraz osób pracujących w firmach budowlanych i sprzątających. Wynika to z tego, że każdego dnia ich dłonie mają kontakt z czynnikami zewnętrznymi (m.in. olejami, smarami, materiałami budowlanymi, środkami czystości, pestycydami) uznawanymi za przyczyny egzemy. Nie oznacza to jednak, że tylko w tych grupach zawodowych mogą pojawić się objawy egzemy. Szacuje się, że egzema na dłoniach to problem, z którym zmaga się około 2-5% dorosłych.

Wyróżnia się 3 fazy egzemy dłoni:

ostra – rozpoczyna się już po kilku godzinach od kontaktu z alergenem. Charakterystyczny dla niej jest silny rumień, a także niewielkie ropiejące pęcherzyki;
podostra – można określić ją jako fazę pośrednią, która pojawia się między ostrą występującą bardzo szybko po kontakcie z alergenem a przewlekłą. W jej przebiegu pojawiają się objawy egzemy dłoni pod postacią strupków na rumieniu oraz lekkiego złuszczania się skóry;
przewlekła – objawy egzemy pojawiają się po zadziałaniu na skórę określonego czynnika. Nie oznacza to jednak, że po ich ustąpieniu problem znika. Po dłużej utrzymującym się stanie zapalnym rozwija się faza przewlekła egzemy dłoni. Dochodzi do przerostu naskórka i bardzo silnego złuszczania się skóry. Objawom tym towarzyszy silny świąd, który powoduje drapanie ogniska zapalnego. Sprzyja to powstawaniu wykwitów skórnych.

Konsekwencje przewlekłego wyprysku rąk obejmują nie tylko kwestie estetyczne. Uporczywe swędzenie, grudki, zaczerwienienie skóry powodują dyskomfort a nawet utrudniają wykonywanie codziennych czynności. Poza tym uszkodzenie warstwy ochronnej skóry w wyniku stanu zapalnego zwiększa podatność na infekcje. W związku z tym tak ważna jest odpowiedź na pytanie o przyczyny egzemy dłoni i jej leczenie.

Przyczyny powstawania enzymy na dłoniach.

Egzema na dłoniach może pojawić się na skutek działania czynników endogennych (wewnętrznych) lub egzogennych (zewnętrznych). Do pierwszej grupy zalicza się predyspozycje genetyczne – pojawienie się zmian skórnych może być wynikiem dziedzicznych skłonności do nieprawidłowej i natychmiastowej reakcji układu immunologicznego na niewielkie dawki alergenu (np. roztocza, alergeny pokarmowe). Egzema na dłoniach, która związana jest z występowaniem predyspozycji genetycznych to atopowe zapalenie skóry (AZS).

Jednak pękające pęcherzyki, silny rumień itp. obserwuje się również u osób, które nie mają predyspozycji genetycznych do nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego:

Wyprysk niealergiczny (inaczej podrażnienie) – może pojawić się, gdy skóra dłoni ma często kontakt z substancjami drażniącymi w dużych stężeniach. Przykładem są detergenty, środki piorące i konserwujące. To tłumaczy dlaczego problem niealergicznych chorób skóry często pojawia się m.in. u pracowników firm sprzątających.
Egzema potnicowa – to odmiana, która najczęściej pojawia się na dłoniach lub stopach. Charakterystyczne dla niej są pęcherze o mocno napiętej pokrywie (z zawartością w postaci ropnej wydzieliny w przypadku wtórnego zakażenia bakteryjnego). Inne objawy to bolące nadżerki. Wyprysk potnicowy może być spowodowany zarówno alergenami wewnątrzustrojowymi, jak i tymi pochodzącymi z zewnątrz. Istotne znaczenie w rozwoju zmian skórnych w tym przypadku ma alergia kontaktowa na metale, takie jak kobalt i nikiel.
Wyprysk fotoalergiczny – od dawna wiadomo, że promieniowanie UV ma negatywny wpływ na skórę. Nie chodzi tu wyłącznie o przyspieszenie procesu starzenia się, ale i ryzyko wystąpienia egzemy dłoni (a także innych odsłoniętych częściach ciała). W wyniku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV może pojawić się m.in. rumień, wysypka i pęcherzyki.
Egzema modzelowata – podobnie jak potnicowa pojawia się przede wszystkim na dłoniach. Jej przyczyn dopatruje się w zaburzeniach gospodarki hormonalnej (co tłumaczy częstsze występowanie tej odmiany egzemy dłoni u kobiet w okresie menopauzy) oraz powtarzających się urazach mechanicznych. Ponadto wyprysk modzelowaty może mieć podłoże alergiczne.

Ze względu na różnorodne przyczyny, które nie zawsze są możliwe do wyeliminowania, leczenie egzemy dłoni stanowi duże wyzwanie. Poza tym ma ona charakter przewlekły – dlatego zamiast pytania o to, jak raz na zawsze wyleczyć egzemę pojawiają się inne. W jaki sposób złagodzić jej objawy i zapobiegać nawrotom?

Egzema na dłoniach - jak łagodzić jej objawy?

Po pierwsze należy skonsultować niepokojące objawy ze specjalistą. Może okazać się, że ich przyczyną nie jest egzema na dłoniach, a coś zupełnie innego. Jeśli jednak lekarz postawił już diagnozę czas zastanowić się jak powinno wyglądać leczenie egzemy?

Z reguły nie ogranicza się ono do jednej metody. Lekarz może zaproponować leczenie farmakologiczne uzupełnione o terapię światłem, stosowanie emolientów i przestrzeganie zasad zdrowej diety (część składników żywności wykazuje działanie przeciwzapalne oraz wspiera układ immunologiczny).

W leczeniu egzemy podaje się zarówno leki miejscowe, jak i ogólne. Do drugiej grupy zaliczają się np. leki przeciwhistaminowe i immunosupresyjne. Z reguły znajdują zastosowanie, gdy leki miejscowe (np. kortykosteroidy w formie kremów) nie pomagają na egzemę dłoni.

Oprócz leczenia farmakologicznego w leczeniu egzemy wykorzystuje się terapię światłem oraz domowe sposoby. Jakie kroki można podjąć, aby złagodzić objawy egzemy?

Dbaj o odpowiednie nawilżenie skóry rąk – w zapobieganiu nawrotom egzemy oraz łagodzeniu jej objawów szczególną rolę odgrywają emolienty. Działają zmiękczająco, nawilżająco i przyspieszają procesy regeneracji. Dostępne są w formie kremów (niektóre z nich są oznaczane przez producentów jako te polecane osobom z egzemą), balsamów czy oliwek. Bardzo ważne jest, aby pamiętać o ich regularnym stosowaniu – minimum 2 razy dziennie (najlepiej po kąpieli).
Stosuj naprzemienne opatrunki suche i mokre – pomocne mogą okazać się specjalne bandaże lecznicze i stokinetki polecane osobom zmagającym się z chorobami skóry.
Wyeliminuj czynniki, które mają negatywny wpływ na skórę i mogą ją dodatkowo podrażniać. Oczywiście nie wszystkie z nich da się usunąć. Jednak są też i takie, które możesz z łatwością wyeliminować lub zadbać o to, aby ich wpływ na skórę był jak najmniejszy. Pamiętaj o używaniu letniej wody i delikatnego preparatu do mycia skóry dłoni zamiast mydła (zrób też przegląd innych kosmetyków i upewnij się, że nie zawierają substancji drażniących). Poza tym chroń delikatną skórę przed mrozem, silnym wiatrem i promieniowaniem UV.
Wprowadź do diety produkty, które mają działanie przeciwzapalne i wspierają układ immunologiczny. Zaliczają się do nich m.in. te będące dobrym źródłem kwasów omega-3, cynku, selenu, polifenoli i witamin o właściwościach antyoksydacyjnych (A, C, E). Pamiętaj również o tym, że objawy egzemy mogą być spowodowane alergenami pokarmowymi. W tym przypadku konieczna jest dieta eliminacyjna.

Zmiany skórne to wbrew pozorom nie tylko problem natury estetycznej. Bolesne nadżerki, uporczywy świąd itp. mogą stać się przeszkodą w życiu codziennym i zawodowym. W związku z tym nie należy ich lekceważyć. Jeśli okaże się, że objawy są spowodowane egzemą konieczne może być leczenie farmakologiczne, którego uzupełnieniem są domowe sposoby.

Bibliografia:

Lewandowska I. Wyprysk, czyli egzema jako jedna z najczęstszych chorób alergicznych skóry, Pielęgniarstwo Polskie 2013, 2 (48):132–136.
Saeki H. Management of Atopic Dermatitis in Japan. Journal Of Nippon Medical School 2017; 84: 2–11.
Śpiewak R, Kordus K. Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku, International Review of Allergology and Clinical Immunology in Family Medicine 2012; 18(4).

Paulina Górska
Skończyła studia na Uniwersytecie Medycznym (studia I stopnia) i Uniwersytecie Medycznym w
Poznaniu (studia II stopnia).
Pasjonatka zdrowego stylu życia, autorka publikacji na temat zdrowego odżywiania, naturalnej pielęgnacji, suplementacji i ziołolecznictwa.