Co jeść przy anemii? Ekspert podpowiada.

Niedokrwistość nazywana również anemią to jedno z najczęściej występujących zaburzeń krwi, które może być spowodowane różnymi czynnikami. Objawia się nie tylko bladością skóry i sennością. Przekłada się również na gorsze funkcjonowanie układu krążenia, oddechowego, nerwowego, czy immunologicznego. Dlatego tak ważne jest postawienie diagnozy i szybkie leczenie anemii. Jednym z jego elementów jest odpowiednia dieta. Sprawdź, jakie produkty powinny się w niej znaleźć i w jaki sposób zwiększyć wchłanianie żelaza.

Z tego tekstu dowiesz się:

• jakie są przyczyny i objawy anemii,
• jakie zmiany należy wprowadzić w jadłospisie osoby z anemią,
• na jakie składniki pokarmowe należy zwrócić największą uwagę w przypadku anemii,
• jak zwiększyć wchłanianie żelaza.

Co jeść przy anemii, czyli jak różni się jadłospis anemika?

Zanim dowiesz się, jak powinna wyglądać dieta przy anemii, warto tytułem wstępu wyjaśnić, jak wyglądają jej objawy i diagnoza. To ułatwi odpowiedź na pytanie, czy faktycznie jest Ci potrzebny tego typu jadłospis.

O niedokrwistości, czyli anemii mówi się, gdy w organizmie obserwuje się niedobór czerwonego barwnika (hemoglobiny) odpowiadającego za transport tlenu do komórek i odprowadzanie z nich dwutlenku węgla. Może towarzyszyć jej również obniżony hematokryt, co oznacza zmniejszoną ilość erytrocytów w stosunku do objętości krwi.

Co jeść przy anemii? Jadłospis osoby z anemią z niedoborem żelaza, witaminy B12, czy kwasu foliowego zawiera większą ilość produktów bogatych w składniki tj.: nasiona roślin strączkowych, jajka, zielone warzywa liściaste, pełnoziarniste produkty zbożowe, czy przetwory mięsne wysokiej jakości.

Ponadto przy bilansowaniu diety dla osoby z anemią bierze się pod uwagę, że niektóre składniki zwiększają przyswajalność żelaza (należy do nich np. witamina C), a inne mają na nią negatywny wpływ. Dlatego ważne jest nie tylko wzbogacenie diety w produkty bogate w wybrane składniki, ale odpowiednie komponowanie posiłków.

Zdarza się jednak, że niedokrwistość nie wynika z niedoboru żelaza, witaminy B12, czy kwasu foliowego. Jej przyczyną mogą być również choroby autoimmunologiczne, czy genetyczne. W takich przypadkach dieta przy anemii uwzględnia zalecenia żywieniowe dostosowane do danej jednostki chorobowej. Przykładowo osobom z chorobami autoimmunologicznymi zaleca się zwrócenie szczególnej uwagi na produkty o działaniu przeciwzapalnym (czyli m.in. tych, które są bogate w kwasy omega-3, antyoksydanty). A także wykonanie odpowiednich badań, które potwierdzą lub wykluczą konieczność stosowania diety bez glutenu, czy laktozy.

Jeszcze inną przyczyną anemii są krwotoki. Duża utrata krwi wiąże się ze zmniejszeniem ilości czerwonych krwinek w organizmie. Może dojść do niej nagle np. w wyniku wypadku. Jednak zdarzają się też krwotoki utajone np. w przebiegu nowotworów układu pokarmowego, choroby wrzodowej.

W przypadku chorób nowotworowych dieta powinna być zbilansowana tak, aby nie obciążać układu pokarmowego, a jednocześnie zapobiegać niedożywieniu. Poza tym konieczne może być wdrożenie modyfikacji dostosowanych do metody leczenia. Należy wziąć pod uwagę, że w trakcie chemio- czy radioterapii pojawiają się dolegliwości, takie jak nudności, wymioty, zaburzenia smaku i obniżony apetyt.

Z kolei dieta przy anemii spowodowanej chorobą wrzodową powinna być łatwo stawna. Oznacza to, że należy ograniczyć spożycie produktów bogatych w błonnik pokarmowy, produktów wzdymających i smażonych. Ponadto ważne jest, aby jeść mniejsze, a częstsze posiłki.

Co jeść przy anemii ?

Częstą przyczyną anemii jest niedobór żelaza. Grupą, którą jest na niego szczególnie narażona, są kobiety, które mają obfite miesiączki, a także mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo ze względu na to, że są w ciąży lub karmią piersią. Ponadto większe ryzyko niedoboru występuje u wegetarian, osób w podeszłym wieku, a także tych z zaburzeniami wchłaniania (które obserwuje się m.in. w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit), czy chorobami przewlekłymi.

Jeśli zaliczasz się do którejś z wymienionych grup, zwróć szczególną uwagę na produkty, które są bogate w żelazo, a także te dostarczające witaminy B12 i kwasu foliowego (w zależności od tego, co jest przyczyną anemii). W przypadku, gdy stosujesz dietę wegetariańską lub wegańską, zwróć uwagę również na produkty zwiększające wchłanianie żelaza niehemowego pochodzącego z m.in. warzyw, roślin strączkowych.

Co jeść przy anemii? Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest żelazo niehemowe i hemowe. Pierwsze z wymienionych znajduje się zarówno w tkankach zwierzęcych, jak i jajkach oraz produktach roślinnych. Z kolei żelazo hemowe występuje w tkankach zwierzęcych jako składnik hemoglobiny oraz mioglobiny. Stanowi połowę żelaza występującego w drobiu, mięsie czerwonym oraz rybach.

Przyswajalność żelaza niehemowego jest mniejsza – kształtuje się na poziomie 2-20%. Dla porównania wchłanianie żelaza hemowego wynosi około 15-35%. Dlatego tak ważne jest, aby łączyć produkty zawierające żelazo niehemowe z tymi, które zwiększają jego przyswajalność.

Jeśli nie stosujesz diety wegetariańskiej, czy wegańskiej możesz szukać lepiej przyswajalnego żelaza hemowego w produktach pochodzenia zwierzęcego. Dobrym źródłem żelaza jest mięso czerwone – 100 gramów wołowiny zawiera około 2-3 mg tego pierwiastka, a tyle samo wieprzowiny około 1 mg. Jednak ze względu na to, że wysokie spożycie mięsa czerwonego zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, czy nowotworów nie powinno być one jedynym źródłem żelaza w diecie. Dlatego oprócz wołowiny, czy wieprzowiny włącz do jadłospisu wysokiej jakości nieprzetworzone mięso drobiowe oraz ryby. Dobrym źródłem żelaza są sardynki, a także makrela, które jednocześnie zawierają dużo cennych dla zdrowia kwasów omega-3.

Co jeść przy anemii, jeśli nie jesz mięsa, czy ryb zawierających żelazo hemowe? W przypadku wegańskiego jadłospisu szukaj tych, które zawierają żelazo niehemowe. Należą do nich:

• zielone warzywa liściaste,
• warzywa strączkowe,
• chleb żytni razowy,
• kasza gryczana,
• makarony pełnoziarniste i inne produkty zbożowe pełnoziarniste,
• płatki owsiane,
• otręby pszenne,
• zarodki pszenne,
• orzechy (pistacje, orzechy nerkowca i laskowe),
• migdały,
• pestki dyni,
• siemię lniane,
• nasiona chia.

Łącz je z produktami bogatymi w witaminę C, która zwiększa wchłanianie żelaza niehemowego. Jej dobrym źródłem są m.in. owoce jagodowe i cytrusowe, natka pietruszki, papryka, kalarepa, brukselka. Pamiętaj jednak, że witamina C jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury. Dlatego, jeśli chcesz poprawić wchłanianie żelaza niehemowego, podawaj produkty bogate w ten składnik na surowo (lub po krótkiej obróbce termicznej).

Co jeść przy anemii? Suplementy i witaminy, które wspomogą Twój organizm.

Dieta w anemii może być uzupełniona o suplementy diety, które pomogą Ci zwalczyć niedobór żelaza lub innych witamin, czy składników mineralnych. W zależności od tego, co doprowadziło do anemii, skonsultuj się ze specjalistą, który podpowie Ci, jakie suplementy diety i w jakich dawkach przyjmować.

W przypadku niedoborów żelaza sprawdzają się nie tylko te, które zawierają witaminy (np. C, B12), czy składniki mineralne. Zastosowanie znajdują tu również ekstrakty roślinne m.in. te pozyskiwane z pokrzywy, morwy białej, czy kozieradki pospolitej.

Źródła

Chaparro CM, Suchdev PS. Anemia epidemiology, pathophysiology, and etiology in low- and middle-income countries. Ann N Y Acad Sci. 2019;1450(1):15-31. 
Marzena Kuras i in.: Żelazo i cynk główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu; Lek w Polsce, VOL 25 NR 05’15 (288).
Wang X. i wsp., Red and processed meat consumption and mortality: dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Public Health Nutrition, 19,5, 893-905.